คำว่าทุเรียนมาจากภาษามาเลย์ว่า duri แปลว่า หนาม อยู่ในตระกูล durio มีหลากหลายชนิดกว่า 30 ชนิด ที่นิยมกินได้มีราว 9 ชนิด แต่ที่กินกันไปทั่วโลกคือชนิด Durio zibethinus ลูกใหญ่ๆ มีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางได้ 15 เซนติเมตร และยาว 30 เซนติเมตร
ถิ่นกำเนิดก็อยู่ในภูมิภาคอาเซียนของเรานี่เอง คือในบรูไน มาเลเซีย อินโดนีเซีย และบางการศึกษาแย้งว่า อาจอยู่ในฟิลิปปินส์ ส่วนประเทศไทย แม้ไม่ใช่ต้นกำเนิดแต่เป็นผู้ส่งออกทุเรียนอันดับหนึ่ง จนมีชื่อเสียงว่า ถ้ามาเที่ยวเมืองไทยแล้วก็ควรจะชิมทุเรียนด้วย
ในขณะที่โลกตะวันตกรู้จักผลไม้ชนิดนี้มาเกิน 600 ปีแล้ว จากบันทึกของมิชชันนารีและนักเดินทางชาวตะวันตก หลักฐานที่แพร่หลายคือภาพวาดทุเรียนในหนังสือ Malay Archipelago ปีค.ศ.1896 ของนักธรรมชาตินิยม (คนที่ศึกษาเรื่องพืชและสัตว์) ชาวอังกฤษ ชื่อ อัลเฟรด รัสเซล วอลเลซ พร้อมคำบรรยายว่า เนื้อเหมือนคัสตาร์ดเนยข้นผสมกลิ่นรสแรงของอัลมอนด์
ทุเรียนเป็นผลไม้ที่มีคุณค่าทางโภชนาการถ้าไม่กินในปริมาณมากเกินไป เพราะมีสารต้านอนุมูลอิสระสูงมาก พร้อมกับมีกำมะถันหรือซัลเฟอร์ ให้พลังงานสูง แต่จะทำให้เกิดความร้อนในร่างกาย นอกจากนี้ถ้ากินมากเกินไปจะเป็นภัย เพราะมีน้ำตาลสูง และคอเลสเตอรอลสูง
กระทรวงสาธารณสุขเคยออกคำแนะนำในการกินทุเรียนว่า ไม่ควรกินเกิน 2 เม็ดขนาดกลาง และไม่ควรกินร่วมกับเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ เพราะซัลเฟอร์จะละลายได้ดีในแอลกอฮอล์ ทำให้แอลกอฮอล์เข้าสู่กระแสเลือดได้เร็ว ทำให้เมาเร็วและเมาหนักขึ้น ก่อให้เกิดความผิดปกติต่อระบบหายใจ เสี่ยงเสียชีวิตหรือเกิดอาการร้อนใน เป็นอันตรายต่อสุขภาพได้
คุณค่าทางโภชนาการของทุเรียนพบว่า น้ำหนักเฉพาะเนื้อประมาณ 100 กรัม จะให้พลังงานสูงถึง 187 กิโลแคลอรี ให้ ไขมัน 4.1 กรัม โปรตีน 2.5 กรัม และให้แคลเซียม ฟอสฟอรัส เหล็ก และวิตามินเอ ประมาณ 18 ม.ก. 36 ม.ก. 1 ม.ก. และ 22 ม.ก. ตามลำดับ
ถ้าหากกินครั้งละ 2-3 พู เท่ากับ 4-6 เม็ด หรือเกือบครึ่งลูก จะทำให้ร่างกายได้รับพลังงานจากความหวานของทุเรียนมากเกินไปถึงประมาณ 400 กิโลแคลอรี ซึ่งพอๆ กับกินข้าว 5 ทัพพี หรือกินน้ำอัดลมเกือบ 2 กระป๋อง หรือก๋วยเตี๋ยวหมู 1 ชาม
สำหรับคนที่มีโรคประจำตัว เช่น เบาหวาน โรคหัวใจและหลอดเลือด ให้ระมัดระวังในการกินทุเรียน คือกินได้แต่ในปริมาณที่น้อยกว่าคนปกติ โดยเฉพาะผู้สูงอายุ การรักษาสมดุลความร้อนในร่างกายไม่ดีเท่าคนที่มีอายุน้อยกว่า
การกินทุเรียนมากเกินไป จึงอาจส่งผลทำให้เกิดความร้อนมากจนเกินไปจนทำให้เกิดความเสี่ยงต่อสุขภาพมาก
มีความเชื่อสืบต่อกันมาว่า ทุเรียนเป็นผลไม้ที่กินแล้วร้อน ดังนั้นจะดับร้อนต้องกินกับผลไม้ที่ให้ความเย็นอย่างมังคุด จะสร้างความสมดุลได้
มังคุดจึงได้รับฉายาว่าเป็นราชินีแห่งผลไม้ หรือ Queen of Fruits